Sistem Pengurusan Jaminan Halal Siri 1

Apakah itu Sistem Jaminan Halal?

Bismillah. Tahukah kita bahawa mulai 1 Julai 2013 ini, Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (Jakim) mewajibkan semua permohonan baru pensijilan halal Malaysia dalam kategori Multinasional untuk melaksanakan Sistem Jaminan Halal (Halal Assurance Management System) sebelum membuat permohonan pengesahan Halal? Manakala, bagi permohonan sediaada dalam kategori berkenaan, diberi tempoh sehingga 31 Disember 2013 untuk mewujudkan dan melaksanakan sistem tersebut. Alhamdulillah, perkembangan yang positif dari pihak berkuasa untuk meningkatkan integriti produk Halal dan tidak mustahil sistem ini akan diaplikasikan kepada seluruh pengusaha makanan lebih-lebih pengusaha kecil dan sederhana (PKS) yang menyumbang sebahagian besar produk makanan Halal dalam negara.

Secara ringkasnya, Sistem Jaminan Halal (SJH) membantu memastikan status keHalalan bahan mentah, proses dan produk yang mendapat pengiktirafan sijil Halal adalah dijaga dan dipantau sepanjang masa secara berterusan. Ianya perlu diurus dengan Perancangan Pengurusan Jaminan Halal (PJH) yang merangkumi Objektif SJH, Struktur pengurusan SJH, Garis panduan Halal (seperti pengertian Halal-Haram, dasar al Quran, Hadith, Fatwa, Manual Prosedur JAKIM, MS 1500, Panduan halal-haram bahan mentah dan proses pengeluaran produk), Prosedur piawaian operasi (SOP) Halal (merangkumi SOP untuk bahan mentah, R & D, permohonan Halal), Rujukan teknikal SJH, Sistem pentadbiran dan Sistem dokumentasi (mencakupi pembekal, pembelian, penggunaan bahan mentah, proses, stor,serta penilaian, pemantaun dan tindakan pembaikan).

Pada kali, ambo ingin berkongsi pengalaman ambo mengikuti Bengkel Industri Halal – Pengurusan Jaminan Halal yang disertai pada 12 Julai 2011 bersamaan 10 Syaaban 1432H, lebih kuranf 2 tahun lepas.  Penyertaan ambo dalam bengkel ini melihatkan perkembangan positif usaha Pihak Berkuasa yang semakin menampakkan ke arah pelaksanaan Sistem Pengurusan Jaminan Halal yang semakin tinggi.  Berbanding tahun 2009. di mana kita melihat sedikit 'pergolakan' kuasa pensijilan Halal masa tersebut sedikit sebanyak mengelirukan pihak industri dan pihak LPPOM MUI amat memainkan peranan pada masa tersebut dengan memperkenalkan Sistem Jaminan Halal (boleh rujuk dalam entri ambo sebelum ini bertajuk Siiru Fil Ardh Fan Zhuru : Indonesia Siri 1)

Bengkel ini adalah anjuran bersama Halal Industry Training & Consultancy (HITC), Persatuan Kakitangan Perkhidmatan Ugama (PKPU) JAKIM – Persatuan Kebajikan Kakitangan JAKIM, dipengerusi oleh Timbalan Ketua Pengarah JAKIM dan Olive Global Sdn Bhd – syarikat yang dilantik untuk menguruskan program/majlis (event management), mempuyai konsultan yang dilantik di kalangan kakitangan JAKIM, DVS, SIRIM dan IPT tempatan.  Pegawai pembimbing bagi sesi tersebut ialah Ustaz Lokman bin Ab Rahman, pegawai JAKIM yang dimaklumi antara pejuang Sistem Jaminan Halal di Malaysia dan telah menulis beberapa buah buku berkaitan Halal termasuklah "Isu Halal Tiada penghujung"

Sesi 1 : Definisi dan Perspektif Halal

Selepas pendaftaran pada jam 9.00 pagi, bengkel dimulakan dan aspek-aspek yang dibincangkan termasuklah :

1. Keperluan Halal dari sudut syariah (Maqasid Syar’iyyah) dan perniagaan, mendapatkan kepercayaan pengguna (terutama dalam cross-over market)

2. Sumber perundangan Halal : Al Quran, Hadis, Ijma dan Qias

3. Rujukan dan garis panduan Halal di Malaysia – MS 1500 , MS 2200, Manual Prosedur Pensijilan Halal Malaysia, Fatwa dan undang-undang berkaitan (termasuk Akta Perihal Dagangan)

4. Wujudkan ‘buffer zone’ – elak terjebak dalam perkara syubhah (grey area)

5. Definisi Halal dari aspek syariah, kategori makanan yang kritikal dalam penentuan Halal (contoh : daging, hasilan daging, minyak, lemak, GMO, Khamr, bahan tambah, herba)

6. Pihak syarikat menyediakan fail yang telus (transparent) untuk dinilai oleh auditor. Penilaian dokumen termasuklah :

6.1       Profil syarikat (sebaiknya termasuk sejarah perolehan sijil Halal)

6.2       Pendaftaran syarikat

6.3       Lesen pihak berkuasa tempatan

6.4       Perakuan bahan mentah/ ramuan yang digunakan

6.5       Nama dan alamat pembekal

6.6       Status kehalalan bahan mentah/ ramuan

6.7       Bahan pembungkus

6.8       Proses dan prosedur pengilangan

6.9       Sijil Halal pembekal

6.10    Sijil Penyembelih dari Jabatan Agama Islam Negeri (bagi yang berkenaan)

7.  Proses pensijilan Halal 

Sesi 2 : Sistem Jaminan Halal (SJH) 1- Pengenalan

Setelah berhenti rehat untuk minum pagi, bengkel diteruskan dengan pendedahan berkenaan Sistem Jaminan Halal (SJH).  Dari segi keperluan dan kepentingan, SJH membantu memastikan status keHalalan bahan mentah, proses dan produk yang mendapat pengiktirafan sijil Halal adalah dijaga dan dipantau sepanjang masa secara berterusan.  Seterusnya, para peserta dibengkel didedahkan dengan istilah Eksekutif Halal, syarat dan tanggungjawab serta Pengurusan Jaminan Halal (PJH) dalam industri.  Keperluan mengadakan Eksekutif Halal ini adalah selaras dengan MS 1500 versi 2009 di mana ‘Pihak Pengurusan hendaklah mewujudkan sebuah jawatankuasa atau pegawai eksekutif Halal yang terdiri daripada orang Islam yang bertanggungjawab memastikan keberkesanan sistem kawalan Halal dalaman’. (boleh rujuk entri bertajuk MS 1500 untuk serba ringkas berkenaan MS 1500)

Antara tanggungjawab Eksekutif Halal termasuklah :

1. Menyusun PJH (dalaman) secara bertulis

2. Menyelaras pelaksanaan PJH di syarikat

3. Mengadakan program latihan PJH di syarikat

4.Melaksanakan audit dalaman secara berkala dan/ atau berdasarkan keperluan

5.  Menyediakan laporan hasil audit dalaman

6. Membuat laporan kepada pengurusan tertinggi (top management) berkenaan urusan berkaitan PJH – komitmen Pengurusan Tertinggi amat penting dalam pelakasaan PJH yang berkesan termasuk penentuan polisi syarikat, menyediakan kemudahann dan infrastruktur serta memberi kuasa kepada Eksekutif Halal untuk melaksanakan PJH

7.  Melakukan hubungan dengan pihak JAKIM/ JAIN

Bengkel berhenti rehat untuk makan tengah hari dan solat Zohor mulai 12.30 tengah hari dan disambung semula pada jam 2.00 petang.

Sesi 3 : Sistem Jaminan Halal (SJH) 2- Pelaksanaan dan Bengkel SJH

Seusai rehat, bengkel diteruskan dengan penerangan Pengurusan Jaminan Halal (PJH) yang terdiri daripada 4 langkah iaitu perancangan, pelaksanaan, pemantauan dan tindakan pembaikan.  Perancangan PJH termasuk :

1. Objektif SJH

2. Struktur pengurusan SJH

3. Garis panduan Halal (merangkumi pengertian Halal-Haram, dasar al Quran, Hadith, Fatwa, Manual Prosedur JAKIM, MS 1500, Panduan halal-haram bahan mentah dan proses pengeluaran produk)

4. Prosedur piawaian operasi (SOP) Halal (merangkumi SOP untuk bahan mentah, R & D, permohonan Halal)

5. Rujukan teknikal SJH

6. Sistem pentadbiran

7. Sistem dokumentasi (mencakupi pembekal, pembelian, penggunaan bahan mentah, proses, stor,serta penilaian, pemantaun dan tindakan pembaikan)

PJH ini mestilah dilaksanakan dan difailkan dalam bentuk hardcopy bagi tujuan semakan pihak JAKIM.  Antara 5 fail penting mesti ada :

1. Fail utama – profil syarikat termasuk pemegang saham, polisi syarikat, carta organisasi, Semua sijil berkenaan, Senarai pembekal, senarai pekerja termasuk rekod suntikan typhod & latihan, aliran proses produk (process flow), pelan premis, lain-lain (kawalan perosak, rawatan sisa air, eksport, rekod penyembelihan (yang berkenaan sahaja), laporan kewangan (untuk tentukan kategori syarikat)

2. Fail Bahan mentah/ Ramuan – sijil Halal, bahan kritikal

3. Fail Isu Halal – surat masuk keluar, laporan audit JAKIM

4. Fail Jawankuasa Halal – minit mesyuarat, rekod latihan/seminar/kursus/praktikal Halal

5.  Fail Permohonan Halal – dokumen-dokumen penting semasa memohon e- Halal online (bentuk hardcopy termasuk sijil pendaftaran syarikat, lessen perniagaan, surat pengesahan jawatan & salinan IC pegawai bertanggungjawab, laporan kewangan tahunan, senarai produk, jenama dan bahan mentah, lampiran sijil Halal, spesifikasi atau COA, aliran proses produk (process flow), peta ke kilang dan pelan kilang)

Bagi memastikan pelaksanaan yang baik, pemantauan mestilah dilakukan dengan sistem audit dalaman yang berkesan.  Program audit merangkumi audit pembekal, audit premis/ proses dan audit pelanggan.  Latihan berakhir pada pukul 5.00 petang selepas bengkel diadakan di mana para peserta di minta untuk membina polisi Halal, carta organisasi jawatankuasa Halal dan tanggungjawab jawatankuasa Halal.

                          

Moga-moga semua mendapat manfaat, diberkati Allah S.W.T. dan menjadi bekalan kebaikan di akhirat kelak.

Abdullah Abas ~ Pencinta Halal

Perunding berdaftar/ Ahli Professional MIFT

Tutor Keselamatan Makanan diiktiraf HABC

Facebook : inspirasi Halal

progenfadhli@gmail.com 

Bahaya Kimia dalam Makanan Siri 1

Bismillah. Alhamdulillah, syukur kepada Allah atas segala nikmat yang telah dikurnikannya dan nikmat yang terbesar adalah nikmat sebagai seorang Muslim yang beriman kepada Allah.  Moga diberikan kekuatan untuk istiqamah dalam perjuangan Islam dan diredhaiNya di dunia dan di akhirat.

PENGENALAN

InsyaAllah, hari ini ambo ingin kongsikan berkenaan contoh-contoh bahaya (hazard) dalam makanan.  Secara asasnya, bahaya ini adalah sesuatu yang boleh mengancam kesihatan manusia bahkan boleh membawa maut sekiranya langkah-langkah pencegahan dan rawatan yang sewajarnya tidak diambil segera.  Dalam makanan, ianya boleh dibahagikan kepada bahaya biologi (biasanya mikrobiologi), kimia dan fizikal.  Risiko bahaya ini diukur berdasarkan kebarangkalian untuk hadir dalam sesuatu makanan dan kesan akibat kepada kesihatan manusia sekiranya makanan dicemari bahaya ini. Dalam siri yang pertama ini, marilah kita 'berkenalan' dengan bahaya kimia yang sering mencemari makanan spesifiknya ialah produk ternakan dan hasilannya iaitu Nitrofuran dan Dioksin.

NITROFURAN

Pernahkan anda mendengar nitrofuran? Sekiranya anda terlibat langsung dalam industri perternakan atau industri hiliran berasaskan ayam-itik (poultry) dan ruminan, mungkin istilah ini tidak asing bagi anda.  Umumnya, nitrofuran adalah kelas ubat-ubatan (baca : dadah) yang biasanya digunakan sebagai antibiotik atau antimikrobial. Ianya berasal dari furan yang digunakan untuk menghalang pertumbuhan bakteria. Komponen strukturnya berbentuk cecincin furan dengan kumpulan nitro. Nitrofuran adalah salah satu daripada kumpulan antimikrobial sintetik yang digunakan untuk merawat jangkitan yang disebabkan oleh protozoa atau oleh bakteria gram-positif atau gram-negatif tertentu. Mekanisme oleh nitrofuran untuk memberikan kesan antimikrobial tidaklah diketahui dengan tepat, tetapi terbukti dapat menghalang beberapa sistem enzim bakteria dan protozoa. 

Dua ejen yang biasa diberikan adalah furazolidone (FZD) dan nitrofurantoin (NFT). FZD digunakan untuk merawat radang usus atau cirit-birit yang disebabkan oleh bakteria dan protozoa. Nitrofurantoin digunakan untuk merawat jangkitan saluran kencing disebabkan oleh Escherichia coli (E-coli) dan patogen lain dalam lain saluran kencing. Pentadbiran sistemik nitrofurans dikaitkan dengan banyak kesan sampingan, antara yang paling biasa  ialah mual dan cirit-birit. Kesan sampingan yang serius termasuk polyneuropathies dan beberapa reaksi hipersensitiviti, termasuk pneumonitis (radang) dan diskrasia darah. Nitrofurans boleh menyebabkan anemia hemolitik pada pesakit dengan menyebabkan kekurangan glukosa-6-fosfat dehidrogenase. Akhir sekali, ia menyebabkan pengurangan warna coklat air kencing.

Dadah ini berfungsi dengan merosakkan DNA bakteria, kerana saiznya yang dikurangkan adalah sangat reaktif.  Hal ini kerana pengurangan secara cepat NFT dalam sel bakteria oleh flavoproteins (Nitrofuran reductase) untuk pelbagai perantaraan reaktif yang menyerang protein ribosom, DNA, pernafasan, metabolisme piruvat dan makromolekul lain di dalam sel.  NFT mengenakan kesan lebih besar ke atas sel-sel bakteria daripada sel-sel mamalia kerana sel-sel bakteria mengaktifkan dadah dengan lebih cepat. Ia adalah tidak diketahui yang mana satu dari tindakan NFT yang bertanggungjawab untuk aktiviti yang terjadi tersebut. Selain FZD dan NFT, nitrofuran yang lain termasuklah furaltadone (FTD) dan nitrofurazone (NFZ)

Nitrofurans, terutamanya FZD, FTD, NFT dan NFZ, tergolong dalam satu kelas  antibiotik sintetik dalam spektrum yang luas dengan mengandungi semua ciri-ciri cincin 5-Nitrofuran. Nitrofurans telah biasa digunakan sebagai bahan tambahan makanan untuk menggalakkan pertumbuhan, dan digunakan terutamanya untuk ternakan (iaitu ayam, babi dan lembu), akuakultur (iaitu ikan dan udang) dan koloni lebah dalam rawatan pencegahan dan terapeutik jangkitan bakteria dan protozoa seperti usus gastrousus disebabkan oleh E-Coli dan Salmonella spp, ayam taun (fowl cholera) dan koksidiosis kepala hitam (coccidiosis blackheads).

Pada tahun 1995,  larangan terhadap penggunaan nitrofuran untuk pengeluaran produk ternakan telah diambil oleh Suruhanjaya Eropah (EC) berikutan kebimbangan mengenai kesan karsinogen sisa dadah tersebut dan potensi bahaya terhadap kesihatan manusia. Krisis global Nitrofuran antara tahun 2002 hingga 2003 mendedahkan penemuan tisu daging yang terikat dengan dadah tersebut pada produk dari haiwan ternakan dan akuakultur yang diimport ke negara-negara Kesatuan Eropah (EU) dari Thailand, China, Taiwan, India, Vietnam, Ecuador dan Brazil. Selain itu, sisa-sisa Nitrofuran juga didapati dalam ayam dan otot daging babi yang dihasilkan di negara-negara Eropah seperti Portugal, Itali, Greece, Romania dan Bulgaria. Kemudiannya, pemeriksaan oleh pihak berkuasa EU, mendedahkan pencemaran Nitrofuran dalam produk yang berasal dari lebih sembilan buah negara pada tahun 2007,  di mana kejadian tertinggi ialah dari India (37%), China (37%), Bangladesh (10%) dan Thailand (5%) dalam pelbagai produk termasuk udang, madu dan daging dalam tin.

DIOKSIN DAN PCB

Dioksin adalah istilah umum yang menerangkan sekumpulan beratus bahan kimia yang sangat tahan dalam alam sekitar. Kandungan yang paling toksik adalah 2,3,7,8-tetrachlorodibenzo-p-dioksin atau TCDD. Ketoksikan dioksin lain dan bahan kimia seperti dioksin (DLC) seperti PCB yang bertindak seperti dioksin lain dikaitkan dengan kehadiran TCDD. Dioksin dan DLC adalah sisa hasilan produk daripada pelbagai proses industri (iaitu, pelunturan kertas pulpa, dan pembuatan bahan kimia dan racun perosak) dan aktiviti-aktiviti pembakaran (iaitu, membakar sampah isi rumah, kebakaran hutan, dan sisa pembakaran atau insinerasi).  Bahan-bahan ini biasanya dianggap sebagai bahan yang pencemar alam sekitar yang sangat toksik dan bahan pencemar organik yang sangat tahan (persistent organic pollutant / POPs). Antara bahan ini juga termasuk bifenil dibenzo-p-dioksin (PCDD), dibenzofurans (PCDF), biphenyls bifenil (PCB) dan akhirnya, dioksin boleh merujuk kepada dioksin yang betul (dioxin proper), unit kimia asas (bahan ringkas)  kepada yang lebih kompleks. PCB bukanlah dioksin, tetapi dua belas daripada kumpulan ini mempunyai ciri-ciri "seperti dioksin". Dalam keadaan tertentu, PCB boleh membentuk lebih dibenzofurans yang toksik melalui pengoksidaan separa (partial oxidation).

Dioksin yang ditemui pada tahap yang rendah di setiap genap dunia sama ada di udara, tanah, air, mendapan dan dalam makanan seperti daging, susu, ikan, dan kerang.  Tahap dioksin yang tertinggi biasanya ditemui di dalam tanah, mendapan dan dalam tisu lemak haiwan. Tahap yang lebih rendah terdapat dalam udara dan air.  Manusia terdedah kepada bahan ini dengan lebih 96 peratus (96 %) berlaku melalui makanan, terutamanya makanan yang berasal dari haiwan.  Dioksin di udara mendap ke tanah, air, dan permukaan tumbuhan. Ia tidak mudah dipecahkan dalam alam sekitar dan dari masa ke masa berkumpul dalam haiwan ragut yang memakan tumbuhan ini.  Kemudian, dioksin turut sama diambil oleh manusia sebagai mana yang terkandung dalam daging, produk tenusu dan telur. Terdapat juga pendedahan terhadap hasil makanan dari  ikan yang dicemari dioksin. Tahap tertinggi pencemaran ialah bagi makanan yang berasal daripada haiwan . Secara keseluruhan, ikan, daging dan produk tenusu adalah sumber makanan yang paling penting. Walau bagaimanapun, kepentingan relatif mereka dengan pendedahan tambahan bergantung kepada umur pengguna dan negara tempat tinggal. Penyumbang utama kepada jumlah pendedahan adalah susu dan produk tenusu untuk hampir semua bayi dan kumpulan anak kecil, makala produk ikan dan makanan laut adalah pilihan bagi kumpulan yang lain.

Dioksin menyebabkan pelbagai kesan kesihatan yang buruk dalam kedua-dua haiwan dan manusia. Dioksin adalah kuat agen penyebab kanser dan dianggap sebagai "karsinogen manusia" oleh Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO) melalui Agensi Antarabangsa bagi Penyelidikan Kanser dan Jabatan Kesihatan Negara Amerika Syarikat dan Jabatan Kesihatan dan Perkhidmatan Kesihatan.  Tahap sebatian seperti dioksin yang terdapat dalam populasi umum boleh menyebabkan risiko kanser seumur hidup setinggi satu dalam 1,000 di Amerika Syarikat. Peningkatan kematian akibat kanser di kalangan pekerja terdedah kepada dioksin juga telah dilaporkan. Dioksin juga menyebabkan pelbagai kesan bukan kanser termasuk pembiakan, pembangunan, imunologi, dan endokrin kesan dalam kedua-dua haiwan dan manusia. Pada kanak-kanak, pendedahan dioksin telah dikaitkan dengan pengurangan kadar IQ, kelewatan dalam psikomotor dan pembangunan saraf dan mengubah tingkah laku termasuk hiperaktif.

PENANGGUHAN

Alhamdulillah, moga-moga perkongsian ini dapat sama-sama memberi manfaat kepada kita dalam memahami ilmu Allah yang luas ini dalam konteks pengurusan keselamatan makanan. InsyaAllah, ambo berbesar hati untuk kongsikan 3 lagi bahaya kimia yang berlaku kepada makanan seperti  Acrylamide, Ethyl carbamate dan Melamine. Salam hujung minggu dan selamat beistirehat bersama keluaga. :-)

Salam Man Jadda Wa Jada

Abdullah Abas ~ Pencinta Halal

Perunding berdaftar/ Ahli Professional MIFT

Tutor Keselamatan Makanan diiktiraf HABC

Facebook : inspirasi Halal

progenfadhli@gmail.com

sumber :

1. http://en.wikipedia.org/wiki/Acrylamide
2. http://www.who.int/foodsafety/publications/chem/acrylamide_faqs/en/
3. http://en.wikipedia.org/wiki/Nitrofuran
4. http://en.wikipedia.org/wiki/Nitrofurantoin
5. http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/nitrofuran
6. http://en.wikipedia.org/wiki/Dioxins_and_dioxin-like_compounds
7. http://chej.org/wp-content/uploads/Documents/Dioxin%20Fact%20Sheet.pdf
8. http://www.efsa.europa.eu/en/topics/topic/dioxins.htm
9. http://www.efsa.europa.eu/en/press/news/120718.htm
10. http://en.wikipedia.org/wiki/Ethyl_carbamate
11. http://www.efsa.europa.eu/en/scdocs/doc/Contam_ej551_ethyl_carbamate_en_rev.1,3.pdf
12. http://www.apps.fst.vt.edu/extension/enology/extonline/extethylcar.html
13. http://en.wikipedia.org/wiki/Melamine
14. http://www.who.int/csr/media/faq/QAmelamine/en/
15. http://www.fao.org/food/food-safety-quality/a-z-index/melamine/en/
16. http://www.naturalnews.com/melamine.html

Aplikasi Kelapa Sawit dalam Makanan Siri 1

“Kita mempunyai kekuatan sumber ramuan dan ini boleh menjadikan Malaysia sebagai lokasi perdagangan penting untuk mereka memproses Makanan berikutan punca pembuatan adalah dari negara ini. Antara sumber ramuan berpotensi dieksport ke pasaran luar ialah minyak Kelapa Sawit iaitu satu sumber penting berupaya menghasilkan ramuan untuk pelbagai produk Halal yang ingin digunakan rakan dagangan serantau,” 

~ sumber : www.hmetro.com.my

Alhamdulillah, syukur kepada Allah atas segala nikmatNya dan diberikan sekelumit masa untuk kembali mencoret untuk berkongsi sedikit maklumat dengan teman-teman. Empat-lima purnama belakangan, dihambat masa untuk menyesuaikan diri dengan suasana baru menadah setelah hampir sedekad meninggalkan perbukitan ilmu, tambahan pula dengan usaha sedia ada mencari kurniaNya. InsyaAllah, ruang yang ada ini ingin ambo kongsikan serba sedikit berkenaan aplikasi penggunaan sawit dalam makanan. Kalau dulu zaman-zaman sekolah rendah, kita sering diceritakan atau pernah membuat karangan penulisan berkenaan buah kelapa yang terkenal dengan aplikasinya yang serba guna daripada daun, batang, pelepah sehinggalah kepada buahnya, maka Kelapa Sawit yang menjadi antara sumber utama pendapatan negara tidak kurang juga hebatnya.

PENGENALAN

Kelapa sawit biasanya digunakan dalam bentuk minyak merupakan bahan memasak  di kawasan sepanjang garisan tropika Afrika, Asia Tenggara dan bahagian tertentu dari Brazil [1]. Daripada hanya empat pokok asal yang diperkenalkan dari Afrika Barat ke Taman Botani Bogor, Indonesia pada tahun 1848, benih pokok ini tidak lama kemudian tiba di Malaysia dan kelapa sawit diperkenalkan sebagai hiasan pada tahun 1871. Sepanjang empat dekad seterusnya, penanaman dan pengetahuan yang semakin meningkat  di kalangan penanam di negara ini serta kerancakan penyelidikan dan pembangunan (R & D) yang dilaksanakan  menunjukkan potensi baru. Selepas itu, ia mula dieksploitasi secara komersial sebagai tanaman minyak dari tahun 1911 apabila pertama ladang kelapa sawit telah dibuka di Ladang Tenammaran, Kuala Selangor dan berkembang dengan cepat, di mana pertumbuhan yang paling pesat yang berlaku dalam tahun 1930-an, 1970-an dan 1980-an [4] .  Kawasan awal penanaman komersial adalah kurang daripada 3000 hektar, meningkat kepada 4.17 juta hektar pada tahun 2007 dan dianggarkan bahawa menjelang 2017, kawasan itu akan mencapai 5.5 juta hektar disebabkan oleh pertumbuhan teknologi inovatif di negara ini [5]. Secara tradisinya, industri minyak sawit di Malaysia akan terus bergantung kepada kegunaan sama ada sebagai bahan yang boleh dimakan dan tidak boleh dimakan. Ia merupakan industri yang sentiasa bergerak dinamik dan berkembang secara tradisi dan dalam trek baru dengan mewujudkan dan mengeksploitasi  perniagaan strategik yang baru. [4]

Minyak kelapa sawit merupakan minyak sayur-sayuran yang penting dan serba guna yang digunakan sebagai bahan mentah untuk industri  makanan dan bukan makanan [1].  Kepelbagaian kegunaan minyak kelapa sawit dapat dilihat di mana setiap bahagian boleh dimanfaatkan dan digunakan tampa sia-sia. Hari ini, minyak sawit digunakan secara meluas dalam aplikasi makanan dan pilihan untuk menggoreng dan aplikasi membakar kerana kestabilan oksidatif  yang baik dan kandungan lemak yang tinggi (SFC) [7]. Minyak sawit diekstrak daripada sabut segar luar pulpa merah  daripada buah kelapa sawit (Elaeis guineensis) yang masak.  Dari sumber yang sama juga, minyak isirong sawit (PKO) boleh diperolehi daripada kernel dalam bijinya, yang merupkan bahan sampingan (by-product) daripada industri minyak sawit. Kira-kira 20 tan minyak sawit dan 5 tan PKO boleh dihasilkan daripada 100 tan metrik buah kelapa sawit [7].

Perbezaan di antara minyak sawit dan minyak isirong sawit adalah warna dan kandungan lemak tepu. Sememangnya, minyak sawit dalam warna merah kerana kandungan beta-karotena yang tinggi dan PKO mentah tidak mempunyai karotenoid dan kurang merah. Kedua-dua minyak sawit dan PKO adalah separa pepejal pada suhu bilik tetapi PKO adalah lebih tepu daripada minyak sawit. PKO adalah 81% tepu, manakala minyak mesokap adalah 41% tepu [2].   Bagi kegunaan sebagai bahan memasak komersial, PKO biasanya digunakan kerana kos yang agak rendah, kekal stabil pada suhu masakan yang tinggi dan boleh disimpan lebih lama daripada minyak sayuran yang lain [3].

Kelapa sawit mengandungi beberapa lemak tepu dan tak tepu dalam bentuk glyceryl laurate (0.1% tepu), myristate (1% tepu), palmitate (44% tepu), striate (5% tepu), oleat (39% monotaktepu), linoleate (10% politaktepu) dan alpha-linolenate (0.3% politaktepu). Seperti semua minyak sayuran yang lain, minyak sawit tidak mengandungi kolesterol, walaupun pengambilan lemak tepu meningkatkan kedua-dua LDL dan kolesterol HDL [1]. PKO adalah sumber sawit yang kaya dengan asid laurik, C12 (48.3%) dan lain-lain asid lemak utama asid seperti Myritic, C14 (15.6%), dan asid oleik, C18: 1 (15.1%) [6]. Proses pemeringkatan digunakan untuk melanjutkan lagi penggunaan minyak sawit dan untuk tujuan komersil. Kedua-dua minyak sawit dan PKO dipisahkan ke stearin (bentuk pepejal) dan olein (bentuk cecair) bagi aplikasi yang tersendiri [7].

Dalam aplikasi bagi produk makanan, terdapat 3 fungsi utama minyak kelapa sawit. Pertama, minyak sawit mempunyai beberapa kelebihan sebagai medium untuk menggoreng kerana ianya adalah tahan kepada kemerosotan oksidatif, mengalami rendah pembentukan polimer, mempunyai vitamin E sebagai antioksida semula jadi dan boleh dicampur dengan minyak sayuran lain untuk penggunaan yang lebih baik dalam di kawasan iklim sejuk. Kedua, minyak sawit, sebagai komponen utama lelemak, marjerin dan vanaspati, juga digunakan dalam aplikasi khusus untuk produk roti dan lemak kuih-muih, dan akhir sekali, minyak sawit sebagai produk makanan  di mana ia digunakan dalam majerin, ais krim, kopi, krim putar, susu isian penuh, mayonis, formulasi bebas lemak trans, keju berasaskan sawit, serbuk santan, pemikrokapsulan dan minyak / olein sawit merah [4]. Tren kini menunjukkan faktor utama yang menjadi perhatian ialah kesan dan manfaat minyak sawit dalam aplikasi makanan kepada kesihatan manusia.

bersambung ..

Moga-moga semua mendapat manfaat, diberkati Allah S.W.T. dan menjadi bekalan kebaikan di akhirat kelak.

Abdullah Abas ~ Pencinta Halal

Perunding berdaftar/ Ahli Professional MIFT

Tutor Keselamatan Makanan diiktiraf HABC

Facebook : inspirasi Halal

progenfadhli@gmail.com

(pemilihan tajuk ini adalah pembentangan buat pertama kali  penulis kepada Allahyarham Profesor Madya Nazaruddin Ramli, pensyarah di Jabatan Sains Makanan UKM yang telah kembali ke rahmatullah pada 19 jun 2013 kerana serangan jantung.  Secara peribadi, beliau adalah ahli akademik yang sangat komited dalam tugasan dan merupakan pakar dalam bidang lemak, minyak dan coklat. Bersama-sama kita sedekahkah al-Fatihah buat beliau.  Semoga roh beliau dicucuri rahmat dan ditempatkan bersama para solehin)

Sumber :

1. http://www.greenpalm.org/en/about-palm-oil/what-is-palm-oil
2. http://en.wikipedia.org/wiki/Palm_oil
3. http://en.wikipedia.org/wiki/Palm_kernel_oil
4. Yusof Basiron & Chan Kook Weng, 2004, The Oil Palm And Its Sustainability, Journal of Oil Palm Research, Vol. 16 No. 1, June 2004, p.1-10
5. Mohd Basri Wahid, Chan Kook Weng & Rubaah Masri, 2007, Palm Oil : Nature’s Gift to Malaysia and Malaysia’s Gift to the World, Conference on Plantation Coomodities on ‘Visionary Agriculture : Malaysian Commodity Crops in 100 Years’, organized by the Ministry of Plantation Industries and Commodities, Malaysia, 3-4 July 2007, Kuala Lumpur Malaysia, PWTC
6. M.H.A. Jahurul, I.S.M. Zaidul, N.A.N. Norulaini, F. Sahena, S. Jinap, J. Azmir, K.M. Sharif,A.K. Mohd Omar, 2012, Cocoa butter fats and possibilities of substitution in food products concerning cocoa varieties, alternative sources, extraction methods, composition, and characteristics, Journal of Food Engineering
7. Nurhan Turgut Dunford, 2012, Food and Industrial Bioproducts and Bioprocessing, United Kingdom, Wiley-Blackwei
8. Mat Sahri Miskandar MSc, Yaakob Che Man PhD, Mohd Suria Affandi Yusoff PhD and Russly Abd. Rahman PhD, 2005,  Quality of margarine: fats selection and processing parameters, Asia Pac J Clin Nutr 2005;14 (4):387-395
9. Miskandar Mat Sahri & Noor Lida Habi Mat Dian, 2011, Formulation of Trans-Free and Low Saturated Margerine, Journal of Palm Oil Research Vol.23 April 2011 p.958-967
10. Anar Musavi, Aziz Tekin & Hakan Erinc, Formulation of Trans-Free Margarines using Hydrogenation and Interesterified Palm Olein, Journal of Palm Oil Research Vol.23 December 2011 p. 1153-1158
11. Murano P. S. 2003. Understanding Food Science and Technology. United States. Wadsworth/Thomson Learning.
12. Sivaruby Kanagaratnam, Miskandar Mat Sahri, Nor Aini idris, thiagarajan Tangavelu & Mohd Jaafar Ahmad, Palm-based Trans-Free Roll in Maragarine
13. Mohd Basri Wahid, Choo Yuen May & Chan Kook Weng, 2011, Further Advances on Oil Palm Research (2000-2010) Volume II, Kuala Lumpur, Malaysia Palm Oil Board
14. Wolf Hamm, 2010, Global Oils & Fats Business Magazine, Vol. 7, Issue 3, 2010, P54-58
15. Miskandar, M.T., Rafidah, A.H. & Teng, K.M. 2012. BeCare (Red Olein Drink). MPOB Information Series ISSN 1511-7871 June 2012 MPOB TT No.525 (612)
16. Zaida, Z., Shuid, A.A., Wan, R.A.I., Nor, A.I. & Azman, I. 2008. Palm-Based Trans-Free Liquid Santan, MPOB In Formation Series ISSN 1511-7871 June 2008 MPOB TT No.390 (415)
17. Sivaruby,K., Isa, M., Miskandar,M.S., Nor, A.I. & and Mohamad, F.M.H.. 2008. Palm-Based Trans-Free Brick Spread For Shallow Frying. MPOB Information Series • ISSN 1511-7871 June 2008 MPOB TT No. 389 9 (414)
18. Wan, R.A.I., Nor, A.I., Abdul, R.I. & Azman, I. 2008. Palm-Based Trans-Free Reconstituted Filled Milk. Information Series • ISSN 1511-7871 • JUNE 2008 MPOB TT No. 388 (413)
19. Miskandar,M.S., Nor, A.I. & Zaliha, O.2008.Trans-Free Soft Spread (Tf Soft Spread). Information Series  ISSN 1511-7871 June 2008 MPOB TT No. 387 (412)